Początki nie były łatwe. Kobiety nie tylko musiały udowodnić, że do służby nadają się równie dobrze jak ich koledzy, ale wywalczyć też osobne toalety, buty na obcasach i rajstopy zamiast kalesonów. Właśnie mija 25 lat, od kiedy panie mogą wstępować do służby zawodowej. Dziś co piąta z żołnierek jest dowódcą.
– Kobieta może dziś być pilotem śmigłowca czy instruktorem lotów. Robi to wrażenie. Może też jechać na misję zagraniczną, tak jak jej koledzy z jednostki. Kobiety w mundurach na zajmowanych stanowiskach nie ustępują mężczyznom wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem – mówi ppłk dr med. Marzanna Rosińska, szef Wydziału Dydaktycznego w Wojskowym Centrum Kształcenia Medycznego w Łodzi, uczestniczka misji w Afganistanie.
Według najnowszych danych MON w polskiej armii służy dziś 2505 kobiet. To zaledwie 2,68 proc. wszystkich żołnierzy. Stanowiska dowódcze zajmują 433 panie. To i tak cztery razy więcej niż sześć lat temu. Najczęściej dowodzą plutonami. Najwyższa ranga kobiet w mundurze to stopień pułkownika i komandora (w Marynarce Wojennej). Może się nim pochwalić tylko dziewięć pań pełniących służbę wojskową. – W porównaniu z armiami innych państw mamy przed sobą jeszcze bardzo daleką drogę, aby poprawić te statystyki – dodaje ppłk Rosińska.
Podczas gdy na Zachodzie kobiety mogły wstępować do wojska już od lat 60., 70., w Polsce poza powszechną mobilizacją wstęp do armii mieli tylko panowie. – W 1988 roku weszły w życie przepisy otwierające kobietom drogę do armii, ale prawdziwy przełom nastąpił po wstąpieniu naszego kraju do NATO. Wówczas kobiety otrzymały równe szanse edukacji w szkołach wojskowych – mówi kmdr Bożena Szubińska, pełnomocnik MON ds. wojskowej służby kobiet, przewodnicząca Rady ds. Kobiet w Siłach Zbrojnych.
Rewolucja nie wynikała jednak ze zmian światopoglądowych. W wojsku brakowało po prostu farmaceutów i stomatologów. Pojawiały się także wakaty na innych stanowiskach. Dlatego pierwsze kobiety przyjęte do armii dostały etaty w wojskowej służbie zdrowia. Ponieważ miały dyplomy cywilnych uczelni, mianowano je na stopień podporucznika.
Ale panie nie były traktowane tak samo jak mężczyźni. Jako żołnierki z korpusu medycznego nie musiały na przykład pełnić służby wartowniczej ani zdawać co roku egzaminu z wf. Nie przechodziły też wojskowego przygotowania, które było obowiązkowe dla mężczyzn.
Panie na poligonie pojawiły się po raz pierwszy w 1991 roku w Orzyszu. Podczas codziennej służby miały prozaiczne problemy, chociażby z zakwaterowaniem na poligonie czy w garnizonie. Nie miały gdzie się przebrać w mundur, bo nie było damskich toalet, a kancelarie służbowe były wieloosobowe.
Zmiany w życiu wymusiły zmianę przepisów. Do munduru dołączono spódnice, buty na obcasie i damskie nakrycie głowy. Tyle tylko, że przez kilka lat nowe zasady pozostawały jedynie na papierze.
Kobiety nadal miały problem z dobraniem rozmiaru munduru i butów. Zazwyczaj potrzebne były poprawki krawieckie i długie wyczekiwanie na właściwy numer buta. Wyjeżdżające na misję otrzymywały zestaw dla mężczyzn z kalesonami zamiast rajstop oraz kremem i pędzlem do golenia. Dopiero po latach zmieniono te zestawy, dopasowując je do potrzeb.
– Dziś podczas rekrutacji do służby kobiety lepiej zdają egzaminy wstępne, są rzetelniej przygotowane i bardziej zmotywowane – mówi kmdr Bożena Szubińska.
Jak przez 25 lat zmienił się stosunek do kobiet w armii? Nadal postrzegane są one lepiej przez dowódców niż przez żołnierzy zajmujących niższe stanowiska służbowe. Komandor Szubińska podkreśla, że w armii wciąż dominuje przekonanie, że mężczyźni mają monopol na zawód żołnierza. – Nie chciałabym, abyśmy musiały dalej udowadniać, że jesteśmy silne, wykształcone, potrafimy podejmować trudne decyzje. Pragnęłabym, aby częściej traktowano nas jak równorzędnych partnerów – mówi ppłk Rosińska. I dodaje: – Z optymizmem myślę o przyszłości, widząc młode kobiet coraz częściej wstępujące do zawodowej służby wojskowej.
* * * * *
Kobiety poza korpusem medycznym najczęściej służą w logistyce, lotnictwie, łączności i obsłudze prawnej. Najwięcej kobiet (1138) służy w Wojskach Lądowych. W Siłach Powietrznych jest ich 439, natomiast w Marynarce Wojennej – 218. Wśród 2505 obecnie pełniących służbę tylko 104 osiągnęły stopnie oficerów starszych (mjr, ppłk, płk) – to zaledwie 1,08 procent wszystkich starszych oficerów. Natomiast w korpusie oficerów młodszych kobiet jest 9,3 procent. W szkołach wojskowych zawodu żołnierza uczy się 455 kobiet.
autor zdjęć: Dariusz Kudlewski
komentarze